Anafilaksi (Alerjik Şok)
Yazar: Prof.Dr.Ersoy Civelek (Çocuk Alerji ve İmmünoloji Uzmanı)
“Acil serviste penisilin iğnesi yapılan çocukta alerjik şok(anafilaksi) gelişti ve kurtarılamadı, arı soktuktan sonra kendinden geçen ve nefes darlığı olan hasta acil servise zor yetiştirildi veya ilk defa mama verilen bebekte morarama ve nefes darlığı oldu” gibi olaylar duymuş ya da okumuşsunuzdur.
Anafilaksi (Alerjik şok) nedir?
Alerji yapma özelliği olan bir madde veya durumla karşılaştıktan sonra dakikalar içinde ortaya çıkan ve birden çok vücut sistemini (deri, solunum, kalp-damar, sindirim ve sinir sitemi gibi) etkileyen ölüme kadar ilerleyebilen olaya anafilaksi (alerjik şok) denir.
Prof.Dr.Ersoy Civelek online görüşme randevu 0532 1528752
Anafilaksi niye olur?
Çocuklarda besin alerjileri (süt, yumurta ve kuruyemiş alerjileri en önemli sebeplerdir) ilaç alerjileri en sık nedenlerdir. Arı alerjisi nedeniyle anafilaksi olabilir. Erişkinlerde en sık nedenler ilaçlardır. Astımı olan çocuklarda anafilaksi olması durumu daha ağırlaştırır.
Anafilaksi hangi yaşta görülür?
Anafilaksi bebeklikten ihtiyarlığa kadar her yaşta görülebilir. Yaşlara göre sebepleri ve sıklığı değişebilir. Etkilenen sistemler ve ortaya çıkan şikâyetler de yaşa göre değişiklik gösterebilir.
Anafilaksi şikâyetleri nelerdir?
Anafilaksinin en önemli özelliği aynı anda birden çok vücut sistemini etkilemesi ve farklı pek çok şikâyete aynı anda neden olabilmesidir.
Şikâyetler genel olarak aşağıdaki şekilde tablo haline getirilebilir.
| Etkilenen sistem | Şikâyetler | ||||
| Deri | Kızarıklık | Kabarıklık | Kaşıntı | ||
| Yüz | Şişlik | Dilde şişme | Dudaklarda şişme | Gözlerde şişlik | Angioödem |
| Burun | Akıntı | Kaşıntı | Hapşırık | Tıkanıklık | |
| Solunum sistemi | Öksürük | Nefes darlığı | Hırıltı | Hışıltı | Göğüs ağrısı |
| Kalp damar sistemi | Bayılma | Morarma | Çarpıntı | Tansiyon düşmesi | Halsizlik |
| Sindirim sitemi | Bulantı | Kusma | Karın ağrısı | Karın ağrısı | Gaita kaçırma |
| Sinir sistemi | Huzursuzluk | Gerginlik | Bilinç kaybı | Ölüm korkusu | |
Bu şikâyetler hastanın yaşına ve anafilaksi yapan nedene göre değişiklikler gösterebilir ama her anafilakside farklı şikâyetler ortaya çıkabilir.
Anafilaksi nasıl tedavi edilir?
Anafilaksi tanısı konulur konmaz hastaya mutlaka hemen nefes açıcı tansiyon yükseltici etkisi olan ilaç yapılmalıdır. Hangi dozda yapılacağı hastanın yaşına göre değişir. Anafilaksi geçiren bir hasta mutlaka hemen en yakın sağlık kuruluşuna gitmeli, ilk tedavileri yapılıp genel durumu düzeldikten sonra en kısa zamanda alerji uzmanına gitmelidir.
Kendi kendine yapılabilen adrenalin iğneleri önemlidir.
Anafilaksi geçirmiş her hastaya kilosuna göre hastaların kendi kendilerine yapabilecekleri otomatik adrenalin iğneleri yazılmalı ve kullanımı çok iyi öğretilmelidir. Eskiden bu ilaç ülkemizde yoktu yurt dışından özel raporlarla getirtiliyordu. Şu anda ülkemizde bu ilaç eczanelerde bulunmaktadır ve temini kolaylaşmıştır.
Adrenalinin yapılma zamanı çok önemlidir.
Anafilaksiden ölen hastalarla ölmeyen hastaların adrenalin yapılma zamanları karşılaştırıldığında adrenalinin ölenlere daha geç yapıldığı bulunmuştur. Bu nedenle anafilaksi teşhisi konulduğu anda adrenalinin yapılması çok önemlidir. Hastalar bu konuda eğitim almalı ve ilacı nasıl kullanacaklarını çok iyi bilmeliler.
Anafilaksi geçirmiş hasta nasıl takip edilir?
Eğer varsa anafilaksiye neden olan durum (süt, yumurta, fındık, fıstık, ilaç ve arı gibi) bulunmaya çalışılmalıdır. Bazen nadirde olsa anafilaksiye neden olabilen durumlar bulunamayabilir. Bu duruma idiopatik anafilaksi denilir.
Anafilaksi geçiren hasta doktor izin verene kadar anafilaksiye neden olan durumlardan uzak durmalıdır. Özellikle neden besinler ise dışarda yemek yerken çok iyi sorgulanmalı, paketli gıdaların etiketleri çok iyi okunmalıdır.