Arı Alerjisi
Yazar: Prof.Dr.Ersoy Civelek (Çocuk Alerji ve İmmünoloji Uzmanı)
“Arının soktuğu yer davul gibi şişti, morardı”, “Arı soktuktan sonra bütün kolu (veya bacağı) şişti ve 3-4 gün sürdü” veya “Arı soktu acile zor yetiştirdik, nefesi kesildi, dili şişti, morardı, bayıldı” gibi şikâyetler arı sokması sonrası en çok tarif edilen şikâyetlerdir. İnsanları iğneleri ile en çok arılar soktuğu için böcek alerjileri denilince akla ilk arı alerjileri gelmektedir.
Arı alerjisi nedir?
Arıların iğne keselerinde venom (arı zehri) olarak isimlendirilen bir sıvı vardır. Bu sıvının içinde yapıları birbirinden farklı maddeler vardır. Bazı kişilerin bağışıklık sistemi bu maddelere karşı alerji maddeleri geliştirir. Eğer bu kişi arı tarafından tekrar sokulursa arı zehri ve alerji maddesi tepkimeye girerek vücutta istenmeyen reaksiyonların ortaya çıkmasına neden olur. Hatta bu tepkiler çok aşırı ve ani olarak ortaya çıkıp ölüme bile neden olabilirler.
Prof.Dr.Ersoy Civelek online görüşme randevu 0532 1528752
Arı alerjisi nasıl teşhis edilir?
Mümkünse sokan arı bulunmalı veya arının cinsi öğrenilmeye çalışılmalı arının ölüp ölmediği öğrenilmelidir. Arı sokması ile şikâyetler arası süre çok önemlidir. Ortaya çıkan tepkilere göre arı alerjisi veya arı sokması sonrası beklenen reaksiyon ayrımı sadece hastayı dinleyerek bile konulabilir. Arılara karşı geliştirilmiş özel maddeler ile alerji deri testleri, kanda arı alerji testleri gibi testler yapılabilir. Alerji hücreleri ölçülebilir. Bu testlerin hangisinin ne zaman yapılacağına doktorunuz karar verecektir.
Arı alerjisi nasıl tedavi edilir?
Eğer doktorlar arı sokması sonucu ortaya çıkan tepkinin alerji olduğuna ve alerjik şok geliştiğine karar verirlerse yapılacak tek tedavi şekli alerji aşısı tedavisidir. Ancak bu aşı tedavisinin kime nasıl yapılacağı ne kadar süreceği alerji uzmanının vereceği bir karardır. Arı alerjisinin hap veya şurup gibi ilaçlarla tedavisi yoktur. Arı sokması sonrası alerjik şok geçirmiş hastalara yaşlarına uygun şeklide hastaların evde veya dışarıda kendi kendilerine yapabilecekleri ilk tedavi olarak otomatik iğneler (reçete ile ve raporlu olarak satılır) yazılmalı ve hastalara nasıl kullanılacağı öğretilmelidir.
Arı sokması sonrası ortaya çıkan her tepki alerji midir?
Hayır. Arı sokması sonrası ortaya çıkan her tepki arı alerjisi değildir. Alerji demek için tepkinin ortaya çıkmasında bağışıklık siteminin rol oynaması gerekir. Arı soktuktan sonra birbirinden farklı tepkiler ortaya çıkabilir.
Normal bölgesel tepki: Arı soktuktan sonra sokulan bölgede genelde bir gün içinde düzelen, genişliği 10 cm geçmeyen, ağrılı şişlikler olabilir. Bu tepki beklenen bir tepkidir. Mekanizmasında alerji yoktur. Ancak arı sokması boyun gibi nefes borusuna yakın yerlerde olursa ortaya çıkan şişlik nefes yollarına baskı yapabileceği için tehlikeli olabilir.
Geniş bölgesel tepki: Mekanizması tam bilinmiyor. Bazen arının soktuğu kol veya bacak gibi bölgeler 2-3 gün şiş ve ağrılı kalabilir. Daha sonraki arı sokmalarında alerji gelişme ihtimali azda olsa vardır. Bu açıdan dikkatli olunmalıdır.
Bütün vücudu etkileyen tepkiler(sistemik reaksiyonlar): Oluşumda bağışıklık sisteminin farklı mekanizmaları rol oynar. Şikâyetler genellikle ilk bir saat içinde ortaya çıkar. Şikâyetler tüm vücudu etkileyen kızarıklık, şişlik, kaşıntı ve huzursuzluktan, tansiyon düşmesi, bayılma ve alerjik şok, hatta ölüme kadar değişebilir. Tepki ne kadar çabuk ortaya çıkarsa o kadar tehlikelidir. Arı sokması sonrası ölümcül tepkiler görülebilir. Ölen hastaların çoğu erişkin hastalardır ancak çocuklarda da ölüm görülebilir.
Zehirlenme tepkileri: Bu tepkilerin mekanizmasında bağışıklık sisteminin rolü yoktur. Genellikle arı zehri içinde bulunan farklı maddelerin özellikle böbrek ve kasları etkilemesi sonucunda ortaya çıkar. Ortaya çıkması için genel olarak hastayı 50’den fazla arının sokması gerekir.
Arı sokması sonrası ortaya çıkan şikâyetler nelerdir?
Ortaya çıkan şikâyetler çok ani ve hepsi bir arada olabileceği gibi hafif şekilde ve sadece bir sistemin etkilenmesi sonucu da olabilir.
| Etkilenen sistem | Şikâyetler | ||||
| Deri | Kızarıklık | Kabarıklık | Kaşıntı | ||
| Yüz | Şişlik | Dilde şişme | Dudaklarda şişme | Gözlerde şişlik | Angioödem |
| Burun | Akıntı | Kaşıntı | Hapşırık | Tıkanıklık | |
| Solunum sistemi | Öksürük | Nefes darlığı | Hırıltı | Hışıltı | Göğüs ağrısı |
| Kalp damar sistemi | Bayılma | Morarma | Çarpıntı | Tansiyon düşmesi | Halsizlik |
| Sindirim sitemi | Bulantı | Kusma | Karın ağrısı | Gaita kaçırma | |
| Sinir sistemi | Huzursuzluk | Gerginlik | Bilinç kaybı | Ölüm korkusu | |
Eğer birden çok sistem etkilenmişse alerjik şok düşünülür ve tedavi hemen o durma göre yapılır.
Arı sokmasına karşı ne yapılır?
Eğer sadece arının soktuğu bölgede şişlik, kızarıklık ve ağrı oluyorsa ve başka hiçbir şikâyet olmuyorsa genellikle şikâyete yönelik tedavi yapmak yeterli olabilir. Ama arı soktuktan sonra tüm vücudu etkileyen şişlik, kızarıklık, kaşınma, nefes darlığı, bayılma veya şok gibi şikâyetler varsa hemen en yakındaki doktora gidilmelidir.
Arı sokması riskini arttıran durumlar nelerdir?
Bazı durumlarda arı sokması ihtimali daha fazladır. Bu nedenle bu ortamlarda bulunmak zorunda olanlar bunu bilmeli ve koruyucu önlemler almalıdırlar:
- Arıcılar, arıcıların aileleri ve komşuları
- Manavlık, fırıncılık, odunculuk, itfaiyecilik, bahçıvanlık ve çiftçilik gibi meslekler
- Bahçe işleri, piknik, tenis, futbol, bisiklete binmek ve yüzmek gibi aktiviteler
- Yaşanılan veya çalışılan yerin yakınında bal veya yaban arısı kovanlarının bulunması
Arı sokmasından korunmak için uzun kollu giysiler ve pantolonlar giyilmeli, genellikle mat ve canlı olmayan renkler tercih edilmelidir. Özellikle açık alanlara giderken parfüm ve kolonya gibi kokular sürülmemelidir.